Η αυτοεκτίμηση αναφέρεται στην αίσθηση της αξίας που έχει ένα άτομο για τον εαυτό του. Έχει οριστεί ως το «ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπινου ψυχισμού» (Turner, 1993). Όλοι οι άνθρωποι έχουμε εσωτερική εικόνα του εαυτού μας, των δυνατοτήτων και των αδυναμιών μας. Η εικόνα αυτή επηρεάζεται από τη συμπεριφορά των σημαντικών άλλων στη ζωή μας και καθορίζει τον τρόπο που ενεργούμε στις προκλήσεις της ζωής. Η αυτοεκτίμηση, χαμηλή ή υψηλή, επηρεάζει την αυτοεικόνα ενός ατόμου, τη συμπεριφορά του, την επικοινωνία, τις σχέσεις που αναπτύσσει με τους άλλους, τον τρόπο που χειρίζεται τις καταστάσεις στη ζωή του και τον τρόπο που λαμβάνει αποφάσεις για τη ζωή του. Το επίπεδο και ο βαθμός της αυτοεκτίμησης καθορίζουν πολλές σημαντικές παραμέτρους της ζωής μας : την προσωπική ευτυχία και επιτυχία, τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, τη δημιουργικότητα, την απόδοση. Η αυτοεκτίμηση δημιουργείται πάντα στα πλαίσια κοινωνικών σχέσεων. Αυτές οι σχέσεις είναι εσωτερικές (με τον εαυτό μας), εξωτερικές (ο εαυτός μας σε σχέση με τους άλλους και το φυσικό κόσμο) και πέραν των ανθρώπων ( ο εαυτός μας σε σχέση με το Θεό / το σύμπαν/ τον κόσμο. Η δημιουργία υγιούς αυτοεκτίμησης προσφέρει ένα δυνατό υπόβαθρο για τη δημιουργία προσωπικής και κοινωνικής υπευθυνότητας.

Έρευνες έχουν δείξει ότι ένα άτομο με χαμηλή αυτοεκτίμηση υποβαθμίζει τις ικανότητες και δεξιότητες του, αισθάνεται αδύναμο και ευάλωτο, επηρεάζεται εύκολα από τη γνώμη των άλλων και συχνά νιώθει ότι οι άλλοι δεν του αποδίδουν αξία. Συνήθως αποφεύγει την ανάληψη ευθυνών, νέων προκλήσεων ή στρεσογόνων καταστάσεων από ανασφάλεια ότι δεν θα καταφέρει να ανταπεξέλθει. Από την άλλη πλευρά, το άτομο με υψηλή αυτοεκτίμηση αισθάνεται ικανό απέναντι στις προκλήσεις, τολμά, αναλαμβάνει ευθύνες, νιώθει δυνατό και επαρκές να ανταπεξέλθει σε αντιξοότητες και να τις υπερβαίνει, έχει ενθουσιασμό για τη ζωή, αισθάνεται περηφάνια για τις επιτυχίες του.

Ο Stanley Coopersmith, ιδρυτής του τεστ αυτοεκτίμησης που χρησιμοποιείται παγκοσμίως αναγνώρισε τρεις βασικές συνθήκες που προάγουν την υψηλή αυτοεκτίμηση στο οικογενειακό περιβάλλον:

Α) αγάπη και στοργή χωρίς όρους

Β) σωστά καθορισμένα όρια

Γ) σεβασμός που δίνεται στα παιδιά φανερά, άμεσα και καθημερινά

Μπορούμε να επηρεάσουμε σημαντικά την αυτοεκτίμηση των παιδιών (και των ενηλίκων) με το να καλλιεργήσουμε πέντε βασικές πεποιθήσεις μέσα τους με την εξής σειρά:

1. Αίσθηση ασφάλειας

2. Αίσθηση ταυτότητας

3. Αίσθηση του «ανήκειν»

4. Αίσθηση σκοπού

5. Αίσθηση επάρκειας

Έχει διαπιστωθεί ότι οι πέντε αυτοί παράγοντες είναι καθοριστικοί για τη δημιουργία αισθήματος υψηλής αυτοεκτίμησης τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες καθώς έχει παρατηρηθεί ότι τα άτομα που τους έχουν «κατακτήσει» αντιμετωπίζουν τα προβλήματα με αυτοπεποίθηση, διατηρούν καλές σχέσεις με άτομα του περιβάλλοντος τους, εργάζονται για να πετύχουν συγκεκριμένους σκοπούς, αποφασίζουν και δρουν με βάση τη δική τους κρίση και επιτυγχάνουν στις περισσότερες δραστηριότητες τους.

Πιο συγκεκριμένα:

Αίσθηση ασφάλειας: μαθαίνω να εμπιστεύομαι, να βάζω όρια και να λειτουργώ μέσα σε όρια καλλιεργώντας την ατομική ευθύνη

Αίσθηση ταυτότητας: μαθαίνω να έχω ρεαλιστική αυτοαντίληψη, χτίζω ρεαλιστική αυτοεικόνα, συνειδητοποιώ τα δυνατά και αδύνατα σημεία μου, πιστεύω στον εαυτό μου, σέβομαι τη μοναδικότητα των άλλων ατόμων

Αίσθηση του «ανήκειν»: μαθαίνω να σχετίζομαι και να συνεργάζομαι, να νιώθω χρήσιμος μέσα σε μια ομάδα αναπτύσσοντας το ομαδικό πνεύμα

Αίσθηση σκοπού και επάρκειας: μαθαίνω να θέτω στόχους, να πιστεύω ότι μπορώ να τους πετύχω, να αναγνωρίζω τις επιλογές που έχω, να εντοπίζω εναλλακτικές επιλογές, να χτίζω την αυτοπεποίθηση και την πίστη στις ικανότητες μου, να γιορτάζω τις επιτυχίες μου

Όλοι μας μπορούμε να αλλάξουμε.

Η αυτοεκτίμηση είναι πηγή δύναμης και η ανάπτυξη της είναι πάντοτε εφικτή.

“Το περίεργο, παράδοξο είναι ότι όταν αποδέχομαι τον εαυτό μου όπως είμαι,

τότε μπορώ ν’ αλλάξω”

Carl Rogers, Ψυχολόγος