Η λήψη επαγγελματικών αποφάσεων αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία με λογική ακολουθία αλλά και συναισθηματικές συνιστώσες. Ο κάθε άνθρωπος παίρνει αποφάσεις με τον δικό του, διαφορετικό τρόπο, ενώ το περιβάλλον του ενδέχεται να τον επηρεάσει. Οι στρατηγικές ή τρόποι λήψης αποφάσεων αναφέρονται στο πώς λειτουργεί το άτομο σε αυτή τη διαδικασία και αναδεικνύουν τη μέθοδο που ακολουθεί και το γνωστικό και συναισθηματικό του υπόβαθρο.
Η λήψη επαγγελματικών αποφάσεων συνιστά μια ολοένα και δυσκολότερη διαδικασία για διάφορους λόγους. Από τη μια πλευρά, το μεγάλο εύρος των επαγγελματικών επιλογών και πληροφοριών δυσχεραίνουν τις επιλογές ενώ, από την άλλη πλευρά, το έλλειμμα στη αυτογνωσία, που παρατηρείται συχνά ιδίως στους εφήβους, εντείνει τις δυσκολίες. Η επαγγελματική αναποφασιστικότητα είναι συχνό φαινόμενο ενώ οι δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων συνδέονται με γνωστικούς και συναισθηματικούς παράγοντες.
Η Συμβουλευτική και ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα σε αυτή τη διαδικασία με τις κατάλληλες τεχνικές και στρατηγικές διαχείρισης. Αυτές οι τεχνικές στόχο έχουν τη μείωση του άγχους επιτελώντας δυο λειτουργίες: την επίλυση του προβλήματος και τη ρύθμιση των συναισθημάτων.
Πιο αναλυτικά, δίνεται στα άτομα η δυνατότητα:
● να αντιστοιχίσουν τις ικανότητες, τα ενδιαφέροντα, τις επιθυμίες, τις ανάγκες και τις αξίες τους με τις ανάλογες επαγγελματικές επιλογές
● να εντοπίσουν τις πεποιθήσεις τους
● να διερευνήσουν με ποιον τρόπο λαμβάνουν αποφάσεις (λογικός, διαισθητικός ή εξαρτημένος τρόπος)
● να κατανοήσουν την έννοια της προσαρμογής και της ευελιξίας
● να αναπτύξουν σχέδιο λήψης απόφασης και να δεσμευτούν σε αυτό
● να μάθουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά λήψης απόφασης που συνιστούν το προφίλ τους για να εντοπίσουν πού ακριβώς έχουν τη δυσκολία.
Τα χαρακτηριστικά λήψης απόφασης είναι τα ακόλουθα:
1) Ταχύτητα λήψης της τελικής απόφασης: ο χρόνος που χρειάζεται ένα άτομο για να πάρει την τελική του απόφαση, όταν έχει συλλέξει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες.
2) Συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών: ο βαθμός προσοχής ενός ατόμου στη φάση συλλογής και επεξεργασίας των πληροφοριών.
3) Επιθυμία να ευχαριστήσεις τους άλλους – Εξάρτηση: ο βαθμός στον οποίο ένα άτομο επιδιώκει να ικανοποιήσει τους σημαντικούς άλλους στη ζωή του και επιθυμεί να αποφύγει την πλήρη ευθύνη της λήψης αποφάσεων, αναμένοντας να ληφθεί η απόφαση από τους άλλους.
4) Αναζήτηση συμβουλής από άλλους: ο βαθμός στον οποίο ένα άτομο αναζητά τη συμβουλή των άλλων.
5) Εσωτερική έδρα ελέγχου: ο βαθμός στον οποίο ένα άτομο πιστεύει ότι ελέγχει το επαγγελματικό του μέλλον και νιώθει ότι οι αποφάσεις που λαμβάνει επηρεάζουν τις επαγγελματικές του ευκαιρίες.
6) Επιδίωξη για το ιδανικό επάγγελμα: η έκταση στην οποία ένα άτομο προσπαθεί να επιλέξει ένα επάγγελμα που να είναι ιδανικό για τον εαυτό του.
7) Προθυμία για συμβιβασμό: ο βαθμός στον οποίο ένα άτομο είναι πρόθυμο να επιδείξει ελαστικότητα και ευελιξία όταν αντιμετωπίζει δυσκολίες και εμπόδια στην πραγμάτωση της επιλογής του και να στραφεί σε άλλη εναλλακτική λύση.
Βάσει του ατομικού προφίλ, ο σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού μπορεί να αξιολογήσει τα χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου ώστε:
● να προσαρμόσει την ατομική συμβουλευτική στις ανάγκες του κάθε ατόμου
● να διευκολύνει το άτομο να αποφασίσει με βάση την προσωπικότητα του
● να βοηθήσει το άτομο στη λήψη ευέλικτων αποφάσεων
● να αντιμετωπίσει το άτομο με ολιστικό τρόπο, συνθέτοντας όλους τους παράγοντες, εσωτερικούς και εξωτερικούς, που επιδρούν στην επαγγελματική του επιλογή και εξέλιξη.
